حمام ايراني :
حمام در طب سنتي ايران يكي از مهمترين روشهاي حفظ سلامتي است به طوري كه حمام هاي ايراني وظيفه يك درمانگاه را انجام مي دادند امروز حمام تنها يك اتاق بسيار كوچك است كه به دليل فضاي خيلي كم مملو از بخارات ايجاد شده مضراست به همين دليل انسان امروزي بعد از چند دقيقه در حمام طاقت نمي آورد و سريع بيرون مي آيد . و كاري كه بايد براي حفظ سلامتي در حمام صورت پذير انجام نمي شود هدف از حمام امروزي تنها شستن پوست آن هم با صابون ها و شامپوهاي شيميايي است كه خود نيز مضر سلامتي است و به بقيه بدن كاري ندارد حمام امروزي هم به پوست لطمه مي زند و هم براي احشاء بدن مضراست چون فضاي بسيار تنگ و كوچكي دارد و اجازه نمي دهد بخارات فاسد از بدن خارج شود زيرا زياد ماندن در آن خفه كننده است .
آب در حمام جديد تنها از بيشتر آب بيرون و بلافاصله بر روي پوست مي ريزد و فقط شستشو مي دهد در صورتيكه نقش آب در حمام ايراني يك دارو يك دارو و دواي جامع براي شستشوي درون و بيرون بدن انسان است . هواي حمام امروزي بسيار آلوده و مضر است نام آن را حمام دقيقه اي مي توان گذاشت چون هر چه زمان مي گذرد هواي آن آلوده تر و غير قابل تحمل تر مي شود . در و ديوار حمام هاي امروزي مملو از آهن و در و پنجره هاي فلزي و آلومنيومي است كه خود براي بدن مضرهستند بخصوص موقعي كه گرم شده و حرارت از آنها بر مي خيزد . اما در حمام ايراني ابتدا فضا از خشت و گل ساخته مي شود و حتي يك قطعه آهن و يا هر فلز ديگري در ساخت آن استفاده نمي گردد . فضاي حمام بزرگ و داراي بخشهاي مختلف براي اصلاح مزاج و طبع است . بخارات حمام مفيد بوده و آلوده نمي شود . در و ديوار حمام بهترين وسيله تبادل ذرات داخل حمام است . هر چند با استفاده از فضاي داخل حمام ايراني غربيها سونا ساخته اند اما متأسفانه هر كدام از اين سونا ها معايبي دارد كه در مقايسه با حمام ايراني براي حفظ سلامتي كار مفيدي انجام نمي دهد . حال سؤال اين است كه بهترين هدف از فضا و ساختار حمام ايراني چه بوده . گفتم يكي از شش اسباب حفظ سلامتي تدابير در استفراغ است حمام ايراني بهترين مكان براي استفراغات مناسب بوسيله بخار و آب است . بهترين حمام آن است كه بنايي قديمي داشته باشد چون بود رايحه مواد تشكيل دهنده ساختمان آن استشمام نشود و فضاي حمام را آلوده نكند . زيرا بخار مواد سازنده ساختمان مضر قلب و روح و باعث خشكي و گرمي بيش از حد هواي حمام مي شود . حمام بايد فضاي كافي داخلي داشته باشد تا هوائي كه از نفس مردم در داخل آن به هوا مي رود بدليل تنگي فضا به ريه و اعصاب و نهايتاً قلب آسيب نرساند و روح را آزرده نكند . آب حمام بايد شيرين باشد يعني بهترين آب براي شستشو و نوشيدن باشد تا باعث رطوبت سالم بدن شود و مواد مضر و سنگين در آن وجود نداشته باشد يا باعث اذيت و بيماري بدن نشود . در اين مورد حمام آب شيرين براي انسانهاي سالم است در صورتيكه حمام ايراني براي افراد مريض با آب هاي مختلف هم مي تواند استفاده شود مثلاً حمام آب شور براي بيماراني كه مبتلا به ورم در مفاصل ( آب آوردن مفاصل ) و آسيت ( آب آوردن شكم ) هستند بسيار مفيد است و آب شيرين براي اين بيماران جهت حمام كردن توصيه نمي شود . حمام بايد در گرمي ، سردي ، خشكي و تري طوري باشد كه به اعتدال مزاج انسان كمك كند در نقاط مختلف حمام بايد فضا طوري باشد كه آنهائي كه سرد مزاج هستند آب و هواي گرم پيدا كنند و آنهائي كه گرم مزاج هستند آب و هواي سرد تر بيابند . در حمام ايراني توصيه مي شودبا افراد فاضل ، اديب و دوستان عاقل انجام شود تا بيان كلام خوب و خوش باعث نشاط و انبساط روح و نفس بشود . در حمام ايراني براي ورود و خروج از حمام برنامه بسيار جامعي در معماري انجام مي شود بطوري كه زمان ورود و خروج سه خانه و يا سه ايستگاه براي تنظيم دما و مزاج بدن انسان وجود دارد تا زمان ورود وقتي كه انسان از هواي بيرون به داخل هواي حمام وارد مي شود .
بدن دچار تنش و سوء مزاج از نظر خشكي ، تري ، سرديو گرمي نشود و هنگام خروج هم تا بيرون حمام سه خانه وجود دارد تا بدن انسان كه در هواي حمام بوده به تدريج با هواي بيرون برسد و به آن عادت كند . براي رساندن آب به بدن هم آدابي وجود دارد اول به هنگام ورود به حمام پاها بايد از آب خيس شود بعد بر سر و ساير نقاط بدن آب برسد . در سه خانه اي كه گفتيم آب از نظر سردي و گرمي فرق مي كند بعني هر خانه آب مخصوص خود را دارد تا بدن را از نظر سردي و گرمي متعادل كند . در كل بايد اينطور گفت كه از بيرون حمام از هواي سرد به هواي گرم حمام و از حمام گرم به هواي سرد بيرون بايد به تدريج انجام شود . و در نهايت حمام كردن براي انسان سالم شروطي دارد كه بايد رعايت شود .
اول : بسيار توقف نكند .
دوم : آب نيم گرم بر بدن زياد بريزد .
سوم : بعد از كار سخت نبايد حمام كند .
چهارم : داخل شدن به حمام بايد بتدريج باشد .
پنجم : آب را بيشتر از هوا استفاده كند .
ششم : بخور گياهان سرد مزاج در حمام انجام شود .
هفتم : از آب شيرين حمام كند .
هشتم : با شكم پر حمان نكند .
نهم : با شكم خيلي خالي و گرسنه حمام نكند .
دهم : بعد از نزديكي ( جماع ، ناراحتي و غضب ، شادي زياد ) حمام نكند