بیماری سیروز:

بيماري شما سيروز کبدي است. این بیماری حاصل التهاب مزمن بافت کبد ميباشد که به دلایل گوناگونی اتفاق می افتد هر گونه التهابی به صورت کم یا زیاد باعث تخریب بافت کبد میشود.سپس بافت های تخریب شده به صورت جبرانی بازسازی می شوند.

ادامه این فرایند به طور مزمن و مکرر، ساختار منظم و یک شکل کبد را در هم میریزدو به تدریج فيبروزو سفتی کبد افزایش می یابد. علل عمده سيروز کبدي در ايران شامل هپاتيت B ،هپاتيت C وهپاتيت اتوايميون است.ولی داروها و مواد سمي-کبد چرب-بيماري ويلسون –تنگی مجاری صفراوی -مشکلات قلبی و انسداد وریدهای کبدی از علل این بیماری مي باشند .

علل بيماري سيروز

- هپاتیت نوع ب (B) یا HBV (شایعترین علت در ایران)

- هپاتیت نوع ث (C) یا HCV

- هپاتیت اتوایمیون

- سیروز کریپتوژنیک (باعلت نامعلوم)

کبد چرب

- سیروز ناشی از کلانژیت اسکلروزان

- بیماری ویلسون وهموکروماتوز ارثی

- سیروز صفراوی اولیه

- سندرم بودکیاری

- داروها

- مشروبات الکلی (شایعترین علت در اروپا و آمریکا)

علائم سيروز کبدي بستگي به مرحله بيماري دارد به طوری که در مراحل اوليه، بيماري هيچگونه علایم ندارد و تنها با آزمايشهای دقيق و بررسيهاي راديولوژيکي و بافت شناسي قابل تشخيص است. به تدريج که بيماري پيشرفت مي کند علائم و عوارض بیماری نیز افزايش مي يابد.

شدت بیماری         غیر پیشرفته         غیر پیشرفته         پیشرفته  پیشرفته

علایم      مرحله یک           مرحله دوم           مرحله سوم           مرحله چهارم

آنسفالوپاتی کبدی    _          _          _/+       +

آسیت(تجمع مایع در شکم)     _          _          +          -/+

واریس مری         _          +          +          +

خونریزی از واریس            _          _/+       _/+       _/+

شانس مرگ طی یکسال پس از تشخیص            کمتر از یک درصد             کمتر از 5 درصد  حدود 20 درصد    حدود 50 درصد

با توجه به سفت شدن تدريجي بافت کبد، جريان خون عادي احشاء داخل شکمي که از کبد عبور مي کنند و به قلب مي رسد دچار اختلال مي شود و ضمن کم شدن سرعت خون در اين سيستم ، فشار وريدهاي کبدی افزايش مي يابد و جريان خون از راههاي فرعي به قلب مي رسد که مهمترين آن از طريق وريدهاي اطراف مري مي باشد و به همين دليل اين وريدها متسع و بزرگ مي شوند و رگ هاي واريسي را تشکيل مي دهند. اين واريس ها در اثر بزرگ و نازک شدن و افزايش بيشتر فشار دچار پارگي و باعث خونريزي گوارشی میشوند که به صورت استفراغ طولاني و مدفوع تيره رنگ یا کم خوني خود را نشان مي دهد. در اثرافزايش فشار در سيستم پورتال کبدي، طحال نيز به تدریج بزرگ مي شود و به دلیل به دام انداختن پلاکت ها دربافت طحال تعداد پلاکت ها در خون کاهش مي يابد . از طرفي با کم شدن عملکرد سلولهای کبدی فاکتورهاي خوني نیز توسط کبد ساخته نمي شود و خون شما ممکن است دير لخته شود و در اثر زخم يا پارگي مويرگ ها خونريزي غیرطبیعی زير پوست يا خونريزي لثه ايجاد مي نمايد.

عوارض،علایم بیماری سیروز

- از علائم سيروز کبدي آسيت و تجمع مايع در شکم مي باشد که به دليل کاهش ميزان آلبومين خون و افزايش سديم و آب در بدن بوجود مي آيد. اين عارضه باعث تورم پاها و بزرگی شکم مي شود. باید توجه داشته باشید که داشتن کمی تورم در پاها مشکل عمده ای برای شما ایجاد نخواهد کرد و نبایستی باعث نگرانی شما بشود.

- آنسفالوپاتي کبدي که به دليل تاثير مواد سمي از جمله آمونياک برروي مغز مي باشداز علائم ديگر است که با حالت گيجي و منگي و خواب آلودگي – تغييرات خلقي ـ فراموشي و در حالات پيشرفته تر با کاهش سطح هوشياري و حالت اغما خود را نشان مي دهد. در حالت عادی آمونیاک و مواد سمی خون توسط کبد تصفیه میشود و به مغز نمی رسد ولی در کم کاری کبد تصفیه آن توسط سلولهای کبدی مختل میشود.

- سيروز کبدي مي تواند عوارض ديگري نيز بر روي سيستم قلب و عروق، ريه ها و کليه ها ايجاد نمايد که همگي اين عوارض در اثر افزايش فشار وريد پورت و سيستم عروق کبدي و کاهش ميزان فعاليت سنتزي کبد مي باشد.

- سیروز کبدی شانس سرطان کبد را افزايش میدهد. همچنين بيماري باعث تحليل ماهيچه ها و سوء تغذيه مي شود.

برای دیدن تصویر اصلی در یک پنجره جدید کلیک کنید.

پس به طور خلاصه مي توان با ديدن علایم زير به وجود بيماري سيروز کبدي مشکوک شد.

- بي اشتهائي ـ ضعف ـ بي حالي مفرط ولاغري

- بزرگي و برآمدگی شکم

- خونريزي غير عادي در پوست، لثه ها

- بزرگي طحال

- تورم پاها

گيجي، منگي، فراموشی- علایم عصبي و تغييرات خلقي

- خارش ـ زردي

- استفراغ خوني - مدفوع قيري شکل - کم خوني –کاهش پلاکت

- تغييرات در زمان قاعدگي و عادت ماهيانه

- درد شکم و درد کبدي

روش های تشخيص بيماري سيروز کبدي

- دقت در علایم باليني و نشانه هاي کلينيکي

- درآزمايشهای معمول کبدي و هماتولوژي که مهمترين آنها کاهش سطح آلبومين، پلاکت و گلبولهاي سفيد خون، افزايش زمان پروترومبين و افزايش آنزيم هاي کبدي و افزايش بيلي روبين مي باشد

- آزمايشهای خوني براي تعيين ميزان فيبروز کبدي در خون به نام فيبروتست

- بررسي هاي راديوگرافي مانند سونوگرافي ـ سي تي اسکن و ام آر آی

- فيبرو اسکن کبد که ميزان سفتي کبد را تعيين مي کند و با ميزان فيبروز کبدي رابطه مستقيم دارد

- بيوپسي کبدي و بررسي ميکروسکوپي بافت کبد

- آندوسکوپي فوقاني و رويت واريس هاي مري و معده

عوارض بيماري سيروز کبدي

- آسیت یا تجمع مایع در شکم

- خونریزی گوارشی از واریس های مری و معده

- آنسفالوپاتی کبدی

- خونروی غیر طبیعی از لثه ها یا زیر پوست و ...

- بزرگی طحال و کاهش گلبولهای خونی از جمله پلاکتها

- عفونت مایع آسیت

- نارسایی کلیوی یا سندرم هپاتورنال

- نارسایی تنفسی یا سندرم هپاتوپولمونری

- اسپاسم های عضلانی در اندام ها

- زردی – خارش – سوءجذب

- سرطان کبد

درمان بيماري سيروز

تا به حال فکر مي کردند که بيماري سيروزکبدی يک بيماري غير قابل برگشت است ولي موارد متعددي از گزارش های علمي وجود دارد که با درمان بيماري زمينه اي،این بیماری می تواند برگشت پذیر باشد.

شما مي توانيد بر اساس جدول زير که به جدول نمره گذاري چايلدز معروف است شدت بيماري خود را بر اساس معيارهاي آن تعيين نمائيد. شدت بيماري بر اساس نمره از 6 تا 15 قابل تعيين است.

تعیین شدت بيماري سیروزکبدی

معیار      بیماری خفیف        بیماری متوسط      بیماری شدید

آسیت شکمی         وجود ندارد          خفیف     متوسط تا شدید

میزان بیلی روبین سرم (میلی گرم/ دسی لیتر)     کمتر از 2            2_3      بیش از 3

میزان آلبومین سرم گرم/دسی لیتر)       بیش از 3/5          2/8-3/5             کمتر از 2/8

اختلالات انعقادی -زمان پروترومبین (میزان بیش از کنترل ثانیه)     کمتر از 4            بین 4_6             بیش از 6

اختلالات انعقادی -میزان INR            کمتر از 1/7         بین 1/7 تا 2/3     بیش از 2/3

آنسفالوپاتی           وجود ندارد          خفیف     متوسط و شدید

تعيين شدت بيماري :

روش ديگر روش معروف به MELD مي باشد که بر اساس ميزان کرانتين – بيلي روبين و INR خون و بر اساس فرمول مخصوصی که از طریق سایت اینترنتی قابل دسترس است محاسبه می شود. برای تعیین شدت بیماری میتوان از جدول تعیین شدت نمره چایلدز استفاده نمود.

لازم به ذکر است که تمام بيماران با سيروز کبدي که نمره ي چايلدز آنها بالاتر از 9 باشد يا نمره چايلدز بين 9-7 داشته باشند و دچار عارضه بيماري (خونريزي ـ آنسفالوپاتي ـ آسيت غير قابل کنترل وعفونت آسيت) شده باشند نياز به پيوند کبد دارند و بایستی در لیست پیوند قرار گیرند.

اقدامات درمانی برای بیماران سیروز کبدی

درمان های بيماري اوليه که در زيربه طور خلاصه بیان شده است

1- درمانهای اختصاصي بيماران سيروز کبدي

درمان اختصاصی هپاتيت B با داروی درمان ضد ويروسي می باشد.

درمان اختصاصی هپاتيت C با داروی ضد ويروسي در موارد غیر پیشرفته می باشد.

درمان اختصاصی بیماری ويلسون با داروهاي دفع کننده مس(دی پنی سیلامین) می باشد.

درمان اختصاصی هموکروماتوز با خونگيري (حجامت )-داروهای دفع کننده آهن می باشد.

درمان اختصاصی هپاتيت اتوايميون با کورتیکواستروئيد می باشد.

درمان اختصاصی سيروز صفراوي اوليه بایورزودوکسی کوليک اسيد می باشد.

2- پرهيز از مواد و داروهايي که باعث صدمه به کبد مي شود از جمله داروي استامينوفن و دیگر مسکن ها

- هرگونه دارويي بايستي پس از مشورت با پزشک مصرف شود.

- پرهيز از الکل و مشروبات الکلي

3- بررسي آندوسکوپی براي وجود واريس هاي مري و معده و درمان آن در صورت نیاز

4- واکسيناسيون بر عليه هپاتيت B و A در صورت نياز و واکسيناسيون بر عليه پنوموکوک و آنفلوآنزا

5- درمان آسيت جهت کاهش وزن معقول وکاهش تنگي نفس

6- بررسي عفونت ميکروبي مايع آسيت که بدين منظور با انجام بي حسي موضعي در پوست پايين شکم با يک سوزن باريک مقداري مايع جهت انجام آزمايش کشيده ميشود که کاملاَ بي خطر است.

7- غربالگري براي وجود سرطان کبد از طريق آزمايش خون و سونوگرافي کبد

8- در نظر گرفتن پيوند کبد براي بيماران بدحال

توصيه هاي غذايي به بيماران سيروز کبدي

بیماران سیروتیک در رژیم غذایی خود نیاز به منابع غنی از پروتئین , کالری و مواد معدنی دارند . این بیماران ممکن است دچار کاهش اشتها , کاهش وزن , تهوع و استفراغ شدید شوند که به دنبال آن دچار کاهش مواد معدنی و در نتیجه عوارض ناشی از این کمبود شوند .

به عنوان مثال کاهش مواد معدنی , کلسیم و منیزیم با علائمی چون گرفتگی های عضلانی - خستگی - ضعف وبی حالی تهوع و استفراغ و کاهش روی با علائمی چون کاهش توانایی در تشخیص مزه هاو تغیر مزه غذاها مشخص می شود .

این بیماران باید مصرف نمک خود را بسیار محدود کنند زیرا سدیم تمایل به نگهداشتن آب در بدن را دارد که به دنبال آن بیمار دچار عوارضی چون ادم وا سیت می شود . بنابراین باید مصرف نمک خود را فوق العاده محدود کنند .

پيشنهاداتي براي کاهش سديم غذا

کاهش نمک طعام براي بيماران با سيروز کبدي ـ فشار خون ـ نارسایي کليوي و بيماران قلبي توصيه مي شود.

منبع اصلي نمک طعام در غذا افزودن نمک در حين طبخ غذا يا مصرف نمک بر سر سفره غذا مي باشد

- بهتر است نمک طعام بر سر سفره مصرف نشود و در موقع طبخ غذا نیزنمک طعام حذف شود و براي مزه دادن به غذا از ليموي تازه ـ سرکه ـ سير وپياز استفاده شود.

- در موقع خريد فرآوردهاي غذائي چون سس ـ تن ماهي يا کنسروها-به ميزان سديم آنها دقت نمائيد.

- در موقع طبخ غذا قبل از اضافه کردن نمک مزه غذا چشيده شود.

- حتي الامکان از غذاهاي آماده يا فست فود استفاده نکنيد.

- نوع آب معدني مصرفي را از نظر ميزان سديم بررسي نمایيد.

- فرآوردهايي که حاوي سديم بي کربنات يا سديم کربنات هستند مصرف نکنيد.

- مصرف ميوه و سبزيجات تازه که کم سديم مي باشند بلامانع است

غذاهايي که مجاز به مصرف آنها میباشید:

نان کم نمک ـ سيب زميني ـ برنج ـ ماکاروني بدون نمک ـ تخم مرغ ـ گوشت گوساله به صورت محدود ـ مرغ و ماکيان ـ ماهي ـ سبزيجات تازه ـ ميوه هاي تازه ـ شير ـ خامه ـ ماست ـ دوغ بدون نمک ـ پنير کم نمک ـ روغن هاي گياهي (ذرت ـ زيتون) انواع سوپ هاي کم نمک ـ بستني ـ ژله ـ مربا ـ شکر ـ عسل ـ قهوه ـ چاي ـ آب ميوه ـ سرکه

غذاهايي که باید پرهيز شود:

بيسکويت ـ نان هاي شور ـ چيپس ـ پاپ کرون ـ ماهي دودي ـ زيتون پرورده ـ زيتون شور ـ ماکاروني با پنير ـ کنسروها ـ سوسيس ـ کالباس ـ هات داگ ـ پيتزا ـ غذاهاي فست فود حاوي سس ـ غذاهاي سوخاري ـ ترشي ـ شور ـ کره شور ـ ميوه هاي خشک حاوي نمک ـ آجيل ـ پسته ـ تخمه - آب گازدار ـ آب گوجه فرنگي ـ سوپ هاي آماده و کنسرو شده ـ مارگارين شور

توصیه های کلی

1. کاهش ميزان سديم (نمک) غذا

2. مصرف ميزان معين و متناسب پروتئين :

مصرف پروتئين روزانه 1-1.5 گرم به ازاء هر کيلوگرم وزن بدن که بهتر است پروتئين لازم از پروتئين هاي گياهي از قبيل سويا و يا مواد غذايي چون ماهي ، گوشت مرغ ، شير ، تخم مرغ ، دوغ و ماست تامين شود. البته مي توان از گوشت قرمز به ميزان يک تا دو بار در هفته نيز استفاده کرد.

3. مصرف غلات (برنج ـ گندم و...) آزاد است ولي در مصرف حبوبات نياز به محدوديت نسبي وجود دارد .

4. مصرف کربوهيدرات ها مانند شيريني ـ نشاسته در صورتي که ديابت وجود نداشته باشد بلامانع است.

5. مصرف ميوه و سبزيجات آزاد است.

6 . افزايش تعداد وعده هاي غذايي به 4 تا 7 بار در روز و كاهش ميزان ماده غذايي مصرفي در هر وعده و گنجاندن وعده سبک عصرانه به رژيم غذايي

7. استفاده از نوشيدني هايي كه حاوي مواد غذايي غني از ويتامين و مواد معدني باشند.