نوع مرض

علامات

علاج

صداع

حار ساده از اسباب خارجی بدن

وجود سبب و حرارت ملمس پوست سر و اعتدال بول و براز و جفاف ریق و عدم ثقل و تمدد و خشکی بینی و عطش و احساس صدا در گوش

تعدیل و تبرید هوا و سکنی در مساکن بارد رطب و خوشبو شده با عطرهای بارد و تبرید سر با شمومات بارده و نطولات و ادهان مبرده و گذاشتن سرکه بعلت زیادی تبرید آن و گلاب و دهن ورد بر سر و خوردن غذاهای بارد رطب

بدلیل اسباب داخلی بدن مثل ادویه حاره و اغذیه مضر دماغ

تقدم سبب، یبس خیاشیم (انتهای بینی)، قلق
(اشتیاق بیمار به انتقال از شکلی به شکل دیگر)، تغییر همه حواس و سوء فکر، بیخوابی

تبرید مغز با قرصهای مطلیه از انزروت و صندل و حضض و نیلوفر . قرصهای خوراکی از بزر خیار و کدو و گشنیزخشک و بزر کاهو، نوشیدنیها مثل شراب نیلوفر و بنفشه و عناب و تمر هندی و اطلیه گرفته شده از نیلوفر و صندل با کمی سرکه و گلاب ، نطولات از عصاره کاهو و خرفه، ادهان بارده بدون قبض، ماءالشعیر، اغذیه بارده مثل مزوره ماش و کدو و خیار و اسفناج و گشنیز تازه با تمر هندی

بارد ساده بدلیل اسباب خارجی مثل سردی هوا و برف

تقدم سبب، ثقل حواس، تمایل درد به موخر مغز، لذت بردن از هوای حار

تکمید و تسخین با مسخن بالفعل، استحمام، انکباب بر آب حار مسخن، تدهین با ادهان حاره، تقلیل غذا، تلیین طبیعت با جوشانده بنفشه و سپستان و بزر خطمی

بارد ساده بدلیل اسباب داخلی مثل نوشیدن آب شدیدالبرد بدلیل مشارکت بین معده و مغز

همراهی یا تقدم سبب، برودت ملمس و بهره مندی فرد از پوشیدن لباس

نطول با آبی که در آن گیاهان حاره مثل بابونه و اکلیل جوشانده شده، بوئیدن عطور حاره مثل نسرین و سوسن، ضمادخای حاره ، انکباب بر آب گیاهان حاره

ناشی از سوء مزاج حار مادی دموی

قرمزی صورت و چشم، انتفاخ یا تهیج وجه، ثقل عظیم در سر، ضربان شرائین خصوصا در سر، وجود حالتی شبیه خواب بدون خواب طولانی، عظم نبض، غلظت ادرار

فصد قیفال، حجامت ساق، تلیین بطن با جوشانده فواکه مثل عناب، آلو، آلبالو، نوشیدن ماءالشعیر و نوشیدنیهای خنک کننده خلط دم، تغذیه به مزورات ترش و بعد از پاکسازی کامل درمان با اطلیه و سعوطات و لبن البنات و لخلخه های بارده

ناشی از سوء مزاج مادی صفراوی

شدت حرارت، احساس راحتی از چیزهای بارده و خشکی بینی و عطش و تلخی دهان، سهر بدلیل خشکی و حرارت مغز و سرعت نبض و صفاء قاروره و زردی رنگ صورت

استفراغ صفرا با جوشانده هلیله زردو کابلی و آلو، تبدیل مزاج شبیه آنچه در نوع دموی گفته شد

ناشی از غلبه ماده بلغم

شدت سردرد ولی بدون حرارت در سر و قرمزی چشم و صورت ، احساس سنگینی در سر، کما یا خواب طولانی مدت کدورت حواس، رطوبت بینی و دهان، ازمان بیماری، کندی نبض، سفیدی قاروره و غلظت آن

استفراغ بلغم از کل بدن، ایارجات، شبیارات، غراغر بعد نضج ماده با ماء الاصول و تبدیل مزاج بعد تنقیه با اضمده و نطولات و شمومات و عطوسات و قطورات و ادهان حار و کمادات

ناشی از سوء مزاج مادی سوداوی

سنگینی سر با خشکی بینی و چشم، بیخوابی و کمودت لون، خشکی بدن و نبض دقیق و کندی آن و سفیدی قاروره و رقت آن

نضج تام با جوشانده بسفایج و اسطوخودوس، استفراغ سوداء و ایارجات سپس تبدیل مزاج با ضمادات و نطولات و شمومات و روغنهای حاره مرطوب و تغذیه با غذاهای جید الکیموس و هضم نیکو و خواب طویل به پهلوی چپ و ترک ریاضات