هر دردی که در بندگاه (مفصل) افتد را وجع مفاصل گویند. اگر درد در مفصل ورک یعنی سرین (ران) باشد آن را وجع‏الورک گویند و آنچه که از مفصل ورک شروع شده و به جانب پای نازل شود را عرق النسا نامند. چنانچه در مفصل کعب یعنی شتالنگ (مچ پا) یا در مفصل انگشتان پای بخصوص شست پا پدید آید، آن را نقرس گویند.

درد مفاصل یا با ورم است که مادی گویند و یا بدون ورم و ماده است که ساذج نام دارد.

سبب کلی درد بندگاه مادی، ضعف مفاصل و اجتماع یا ریزش ماده در آن است و سبب ضعف مفاصل یا سوءمزاج مستحکم است یا تعب کثیره (فعالیت شدید) و یا ضربه.

سبب انصباب (ریزش) ماده عبارتند از:

•           ترک ریاضت معتاده (ترک فعالیت های عادتی که منجر به دفع مواد زاید بدن می‏شده)

•           ضعف هضم و تولید خلط خام

•           بدی ترتیب خوردن غذا، ریاضت بر امتلا (ورزش بر سیری شکم)، استحمام با شکم سیر، خوردن طعام بر طعام.....

•           نزله و زکام بسیار

•           ترک استفراغات معتاده (مثل خانمی که پریودش قطع می‏شود)

•           درمان نامناسب قولنج

•           حرکات بدنیه و نفسانیه که اخلاط را به جوش آورد

سبب فاعلی درد مفاصل، یا سوء مزاج ساده است یا مادی. ماده نیز یا با قوام است مانند خلط یا بدون قوام است چون ریح (باد). ماده یا به تنهائی انصباب می یابد و یا در ترکیب با ماده دیگر.

انواع درد مفاصل

1)         نوع اول آن است که سوءمزاج ساده گرم یا سرد یا خشک عارض شود در مفاصل یا در تمام بدن.

علامتش آن است که به تدریج و اندک اندک پدید می آید و سنگینی و ورم ندارد. برودت و حرارت و یبوست یا رطوبت مفصل دلالت بر نوع آن می‏دهد.

2)         نوع دوم از کثرت خون پدید می‏آید.

علامت آن سرخی موضع عظم، انتفاخ (بادکردگی) با وجع و تمدد و ضربان و حرارت ناحیه است، اما حرارت آن مانند صفراوی سوزان نمی باشد. مزاج گرم و تر و بدن لحمی و سن میانه و فصل بهار و تناول اغذیه و اشربه مولد خون بر آن گواهی دهد.

3)         نوع سوم از خون صفراوی یا صفرای خالص ایجاد می‏شود.

علامتش زردی رنگ محل و شدت درد و التهاب است و سرعت نبض و ادرار زرد پر رنگ بوده و درد به ظاهر پوست مایل است و ثقل (سنگینی) و تمدد و حمرت (سرخی) نادر است.به چیزهای سرد انتفاع می یابد و بیشتر در کسانی است که بدن ضعیف و مزاج گرم و خشک دارند، ایجاد می‏شود.درد مفاصل و نقرس از صفرای خالص کمتر اتفاق می افتد و معمولا با ماده دیگری همراه است.

صفرا و خون صفراوی سریع الحرکة است واگر طبیب به اشتباه مواد را با استعمال رادعات از مفصل خارج و تقویت عضو نماید، مواد به سمت اعضای رئیسه رفته و احتمال هلاکت دارد.

4)         نوع چهارم از بلغم عارض می شود.

علامت آن ثقل بسیار بدون حرارت و التهاب است، درد متوسط دارد و ورم همرنگ بدن. ورم آن کم و نرم و منبسط است و درد در عرض و عمق احساس می شود و علائم بلغم گواهی بر آن است و از گرما منتفع می‏شود.

5)         در نوع پنجم ماده سودا محدث درد مفصل است.

علامتش صلابت در ورم (ورم سخت) و کمودت مایل به کبودی و درد و ورم اندک است. میل به طعام زیاد است و سایر علامات سودا هویدا است و علاج کمتر سود می‏دهد ولی مسخنات مرطب مفید است.

6)         در این نوع ماده ریحی درد مفصل آورد.

علامت آن ،تمدد (احساس کشیدگی) شدید است و انتقال درد از موضعی به موضع دیگر وجود دارد.

7)         درد مفصل از ترکیب دو خلط یا بیشتر حادث می شود.

این نوع بیشتراز ترکیب بلغم و صفرا اتفاق می افتد. علامت وجع مفاصل مرکب این است که اعراض هریک به نسبت قلت یا کثرت آن پیدا است و داروی گرم مفرد یا سرد مفرد کمتر سود دهد و گاهی دوا سود کند و گاهی همان دوا مضر باشد به سبب اختلاف مواد.

            برای درمان ابتدا باید علت توسط پزشک مجری تشخیص داده شود و بر اساس تشخیص، روند درمانی صورت گیرد.

 دکتر مهدی فلاح   سايت مرجع طب سنتي